Membaca Pemahaman
Paribasan kanggo piwulangan SMP lan SMA
Dhosen pengampu Bp. Widodo Wikandana
Disusun dening :
Fajar Arum Sari
2601414075
Rombel 3
Pendidikan
Bahasa dan Sastra Jawa
Universitas
Negeri Semarang
BAB I
PURWAKA
A. Dhasar
Teori
Damel nyamaaken
kurikulum pendhidhikan kaliyan kabutuhan lan potensi kang wonten ing
dhaerah-dhaerah. Amarga wonten kathah keberagaman etnis, budaya lan potensi
dhaerah samenika, dereng saged diwilujengaken kanthi optimal wonten ing
pangembangan kurikulum pendhidhikan nasional. Keberagaman budaya kang wonten
ing Indonesia kasebat sejatosipun saged damel aset lan nilai-nilai wonten ing
bangsa kita.
Saking Kurikulum
Tingkat Satuan Pendhidhikan kasebat, guru basa Jawa kedah ngajaraken siswa SMP
lan SMA supaya migunakake basa kang trep lan unggah-ungguh marang wong kang
luwih sepuh. Mboten namung punika, siswa ugi kedah diajari babagan budaya kang
sampun diwarisake kanthi turun-temurun saking simbah buyute kita kang sampun
pinaringan panggenan luwih minulya. Salah atunggaling budaya kasebat yaiku
paribasan.
Ngantos samenika
mawon wonten negara kang luwih remen marang budaya Jawa tinimbang tiyang Jawa
piyambak. Tuladhanipun Belanda kang luwih tenana nyinauni budaya Jawa tinimbang
kita. Masyarakat Indonesia khususipun Jawa kathah ingkang nyinau Jawa marang
negara Belanda kasebat. Jalaran bukti-bukti otentik budaya Jawa kathah ingkang
wonten ngrika, kayata naskah Kunjarakarna kang kasimpen ing Universitas
Leiden.
B. Tujuan
1.
Supaya
siswa nduweni unggah-ungguh marang wong kang luwih tuwa lan tumindhak ingkang
sae.
2.
Supaya
siswa padha ngerti budaya lan aset kang wonten ing panggenane piyambak, lajeng
saged ngembangake budaya kasebat nganti manca negara.
3.
Supaya
budaya kang sampun diwarisake dening para leluhur ora ilang kegerus jaman.
4.
Supaya
budaya Indonesia ora dipelagiat dening budaya manca. Kayata kang wis kalampahan
reog ponorogo kang ana ing Jawa Timur.
BAB II
PEMBAHASAN
A. Isi
Paribasan yaiku unen-unen kang wis gumathok racikane lan mawa teges
tartemtu. Dhapukaning paribasan awujud ukara utawa kumpulaning tembung (frase),
lan kalebu basa pinathok. Racikaning tembung ora owah, surasa utawa tegese uga
gumathok, lumrahe ateges entar. Tegese tembung lumereg, gumantung surasa lan
karep kang kinandhut ing unen-unen. Paribasan ngemu teges: tetandhingan,
pepindhan, utawa pepiridan (saemper pasemon). Kang disemoni manungsa, ulah
kridhaning manungsa, utawa sesambunganing manungsa lan alam uripe. Ana ing bahasa
Indonesia saloka sami kaliyan peribahasa.
Paribasan ana kang sinebut bebasan lan saloka, kabeh kuwi
nduweni tembung kang ameh padha siji lan sijine, sing mbedakake namung makna
kang dimaksudke lan kanggo sapa tembung kasebut digunakake. Manawa ditujukake
kanggo wong diarani saloka.
1. PARIBASAN
Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone,
mawa teges entar, ora ngemu surasa pepindhan.
Tuladha paribasan:
Tuladha paribasan:
a.
Ana
catur mungkur.
b.
Keplok
ora tombok
Tegese
: melu seneng-seneng, nanging ora melu ngetokake wragad.
c.
Blaba
wuda
Tegese
: merga seneng banget lomane, nganti awake dhewe nandhang kacingkrangan.
d.
Arebutan balung tanpa sunsum
Tegese : padudon
sing disebabake barang
sepele.
e.
Kenes ora ethes
Tegese : wong
wadon sing sugih omong/ umuk
nanging ora bisa mrantasi gawe.
f.
Yitna yuwana lena kena
Tegese : sing ngati-ati bakal
slamet suwalike sing sembrana bakal
cilaka.
2. BEBASAN
Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ngemu surasa pepindhan. Kang dipindhakake kaanan utawa sesipatane wong/barang. Wonge uga katut ing sajrone pepindhan nanging kang luwih ditengenake kaanane utawa tindak-tanduke.
Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ngemu surasa pepindhan. Kang dipindhakake kaanan utawa sesipatane wong/barang. Wonge uga katut ing sajrone pepindhan nanging kang luwih ditengenake kaanane utawa tindak-tanduke.
Tuladha
bebasan :
a.
Kocak
tandha lukak
Tegese
: wong kang sugih omong pratandha durung akeh kawruhe.
b.
Sedhakep
ngawe-awe
Tegese
: wis mareni marang tumindak ala nanging ing bathin isih kepingin nindakake maneh.
c.
Ngubak-ngubak
banyu bening
Tegese
: gawe kerusuhan ing papan kang tentrem.
d.
Kerot ora nduwe untu
Tegese : darbe
panjangka nanging ora nduwe sarana.
e.
Nabok nyilih tangan
Tegese : namakake
panggawe ala sarana nggunakake tenagane wong liya.
f.
Ngubak-ubak banyu bening
Tegese : gawe
rerusuh ing panggonan kang wus tentrem.
3. SALOKA
Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone mawa teges entar, ngemu surasa pepindhan. Nanging kang dipindhakake wonge.
Tuladha saloka :
Yaiku unen-unen kang ajeg panganggone mawa teges entar, ngemu surasa pepindhan. Nanging kang dipindhakake wonge.
Tuladha saloka :
a.
Gajah
ngidak rapah
Tegese : wong kang nglanggar wewalere dhewe
b.
Sumur
lumaku tinimba
Tegese : wong kang kumudu-kudu dijaluki warah
c.
Lahan
karoban manis
Tegese : wong bagus/ayu rupane tur becik bebudhene
d.
Belo melu seton
Tegese
: anut
grubyuk sanajan ora ngerti dhodok selehe.
e.
Kemladeyan ngajak sempal
Tegese
: sedulur
ngajak marang kerusakan.
f.
Tengu ngedu gajah
Tegese
: wong
cilik ngedu wong gedhe
B. Perlune Nyinau Paribasan
Siswa SMP lan SMA kedah ngerti variasi
basa kang ana ing dhaerahe dhewe, salah sawijine yaiku paribasan. Paribasan iki
bisa kanggo sangu siswa ana ing masyarakat. Nyinau paribasan uga salah
sawijining cara kanggo nglestarikake budaya. Sabab nalika ora ana kang
nyinauni, paribasan kuwi bisa ilang, kalah karo budaya saka manca kang kurang
trep karo kapribadene masyarakat Jawa. Akibate para mudha kang ora ngerti
silsilahe leluhur melu kegawa budaya modern kang ngrusak pribadi Jawa.
C. Cak-cakan paribasan ing piwulangan
Amarga
paribasan kuwi sami kaliyan peribahasa ana ing basa Indonesia, murid ora
kangelan anggone nerapake ana ing piwulangan basa Jawa. Siswa namung kedah
asring gladhen supaya kosa kata paribasan basa Jawa luwih akeh. Amarga
paribasan kuwi pancen arang dienggo, dadine siswa kudu asring gladhen piyambak.
Sanajan guru namung prasarana kanggo siswa supaya luwih sregep anggone sinau.
Guru bisa aring
tugas utawa gadhen kayata gawe pacelathon karo kancane sakelas sing ning
njerone eneng paribasan, banjur pacelathon kuwi mau dipraktekake ana ngarep
kelas supaya murid kulina ngucapake basa Jawa, salah suwijine paribasan.
BAB III
PANUTUP
A.
Dudutan
Basa Jawa kuwi
pancen basa kang pepak, akeh serapan saka basa liya kayata Arab, Belanda,
Melayu lan liya-liyane. Basa Jawa uga nduweni tingkatan basa kaya kang ana ing
basa Inggris. Peribahasa kang ana ing basa Indonesia lan Melayu uga diduweni
basa Jawa sanajan nganggo versi kang beda.
Paribasan kuwi
bisa digunakake kanggo ngelike wong liya nganggo basa kang luwih sopan. Uga
bisa kanggo cecaturan kang nyenengake amarga isine bedhek-bedhekan karo kanca.
Paribasan iki uga bisa nuwuhake kreatifitas siswa karo kahanan kang ana ing
saupenge.
DAFTAR PUSTAKA
Padmosoekotjo, S.
Ngengrengan Kasusastran Jawa.
Yogyakarta: Hien Hoo Sing.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar